تبیین تأثیر عوامل فرهنگی بر تنش و منازعه در خاورمیانه

وجود روابط تنش‌زا میان واحدهای سیاسی در ابعاد مختلف محلی، ملی و منطقه‌ای یکی از قدیمی‌ترین و پایدارترین وجوه حکمرانی انسان در کره زمین به شمار می‌رود. این امر از زمان تشکیل دولت- ملت‌ها بعد از قرارداد وستفالیا شکل بارزتری به خود گرفت و همواره در برهه‌های مختلف زمانی، روابط خصمانه میان کشورهای همسایه جایگزین روابط دوستانه گشته است که در بسیاری از موارد به جنگ نیز انجامیده است. در این بین، عوامل و ارزش‌های ژئوکالچر که شامل عوامل دینی و مذهبی و تفاوت‌های هویتی می‌شود، نقش عمده‌ای را در بروز تنش و منازعه میان واحدهای سیاسی همسایه ایفا کرده است.      خاورمیانه به خاطر پایداری برخی عوامل ژئوکالچرِ تنش‌زامیان دولت-ملت‌هایی که در این محدوده جغرافیایی واقع شده‌اند و همچنین برخی رقابت‌های فرهنگی و ایدئولوژیکی که بین تعدادی از رژیم‌های سیاسی آن وجود دارد، در کنار جدید‌التأسیس بودن بسیاری از کشورهای منطقه و نقش دولت‌های استعمارگر انگلستان و فرانسه در ترسیم مرزهای مصنوعی بین آنها بعد از جنگ جهانی اول، به‌عنوان یکی از مناطق بحران‌خیز جهان به‌شمار می‌آید و همواره در طول یک قرن گذشته شاهد منازعاتی در سطح ملی و منطقه‌ای بوده است. در این مقاله سعی شده است تا با رویکردی تحلیلی ـ توصیفی و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و استفاده از اسناد و مدارک به ریشه‌یابی عوامل ژئوکالچرِ تنش‌زا در روابط دولت‌های این منطقه استراتژیک پرداخته شود. نتایج این تحقیق نشان داد که عوامل ژئوپلیتیکی و ژئوکالچر منازعه در این فضای جغرافیاییِ تنش‌آلود در سه سطح فرومنطقه‌ای، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای نقش‌آفرینی می‌کنند.